” Еліне ұран болған, ер Жәнібек” Дүниеде,тарихта ер елден аттық ел бар ма?!Ер жолымен өткен елдердің тарихынан сұлу тарих бар ма?!Елін “ел екен “дегізіп өткен ұлдарға өлім бар ма,сірә да?! Ұланғайыр атырапта мамыражай ғана тіршілік етіп жатқан қазақ даласы сол кездері жоңғарлардың отарында қалармыз-ау деп сірә ойламаса керек.Еліміздің асу-асу белдері,көгорай шалғын жерлері,өзендері мен көлдері бұл уақытта жоңғария билеушісін қатты қызықтырып жатқан еді.Осылайша жоңғар билеушісі біздің шұрайлы мал жайылымдарымызды,ыңғайлы сауда жолдарымызды,ауқымды шекара аумағымызды,қолөнер орталықтарымызды өз колына түсіріп,ал “қазақ” деген ұлтты жер бетінен мүлдем жойамын деген мақсатпен бибіт жатқан елімізге жойқын соғыс ұмйымдастырды.
Осылаша жоңғарлардың шабуылы күтпеген жерден бірден төтенше басталды. Жоңғарлар ауылдарды өртеп,малдарымызды айдап әкетті,бейбіт халықтты қара шыбындай қырып салып,жойқын соғыстарын жиі-жиі жүргізіп отырды.Бұл оқиғаның қазақ халқына тигізген зардабы,қайғы-қасіреті,аштығы мен қайыршылық хәлге душар болуы өте-мөте ауыр болды.Мың-мыңдаған адам қырылды,тұтқын ретінде айдалып кеткені қаншама…Жүздеген,мыңдаған ауыл қатты күйзеліске ұшырады,мал мүлік талан таражға түсті,бір кезде гүлденіп тұрған қалалар жау қолында қалып,аяусыз қиратылды.Ал бұл уақытта жоңғар хандығы өз мақсатымызға жетуге бір табан қалдық деп түсінді.Бала жетім, әйел жесір қалып, аспанға қара бұлт үйірілді.Сол кездері қатты жұтқа ұшырадық,тіпті жорыққа мінетін жөні түзу ат жетіспеді.Ашаршылыққа душар болған халық,өлмей аман қалу үшін қайыңның сөлін ішкен.”Қайың сауған” деген сөз содан қалса керек. Қазақтар басынан кешірген сол бір орасан ауыр қайғы-қасіретті жылдардың зарлы жырын мына жолдардан аңғаруға болады.
Қара таудың басынан көш келеді, Көшкен сайын бір тайлақ бос келеді, Ел-жұртынан айырылған жаман екен,
Екі көзден мөлтілдеп жас еледі.
Мына заман қай заман, бағы заман, Баяғыдай боларма тағы заман! Қарындас пен қара орман қалғаннан соң, Коздің жасын көл қылып ағызамын.
Осыншама қайғы-қасіреттен кейін,әр қазақ өзімнің туғаным,жерімді,туған-туыстарым мен жақындарымды жауыз жаулардан қорғауға міндеттімін деп ұққан қазақ жауынгерлері күш біріктіре бастады.Ер жүрек батырларымыз:бір жеңнен қол,бір жағадан бас шығарып біріксек қана Отанынымызды жау отарынан қорғайтынын біліп,әскери жасақтар құрды.Ордабасыда берілген бұл уәде кейіннен өз нәтижесін берді.Ерлеріміз ерледі.Туған жерімізді зұлым жаудан қорғауда ерлігімен аты шыққан батырлар халықтың есінде мәңгі сақталып қалды.Солардың бірі және бірегейі Ер Жәнібек Бердәулетұлы. 1714-1792 жылдар аралығында өмір сүрген,бір рудың емес,бүкіл Алаштың жоғын жоқтаған батыр, Сыр бойының тумасы.”Бабаң батыр болғанмен пайда барма, Балаң тартып тумаса бабасына”,демекші батырдың арғы атасы да көсемдігімен көз көрген әйгілі қаз дауысты Қазыбек би болған деседі, ал Ер Жәнібек Абай мен Шәкәрімнің үлкен нағашысы. Белгілі американдық жазушы Эрнест Хемингуэй: Әрбір адам қандай да бір іс үшін туады. “Жер басып жүрген әрбір адамның өмірде өз міндеттері бар”дегендей халқы батырды от ауызды,орақ тілді би шешен ретінде де қадірлеген.Шабыттанған кезінде өлеңді ат үстінен ағылта жөнелтетін ақын да,керейлердің қолбасшысы да болған. Абылай хан бастаған қазақ батырлары жоңғар елін тып-типыл жойғаннан кейін, Жәнібек батыр абақ, керей руын Алтай тауының байырғы мекеніне орналастырды. Осылайша еліміздің бірқатар рулары ежелгі қонысына жетті.Атамекенімізді жаудың қолынан әперген батырымыз, “Алтайға ел қондырған,Ер Жәнібек”деген атау мен де халқына қай заманда да мақтаныш. Бір шайқаста мінген аты болдырып қалған Абылай ханға астындағы көк дөненін түсіп берген.Міне осыдан кейін батырларда қалай мейірім болмайды дерсің…Бұл жерден батылдық,Отан сүйгіштік, достық-нағыз батырдың сапалары деген ойға келесің… Ол осындай батылдығы мен Абылай ханның ту ұстаған батырларының бірі де болған. Сыр бойындағы қалаларды азат етуде Абылай хан Жәнібек батырдың қолбасшылық қасиетіне ризашылығын білдіріп, бір жасақты басқаруына мүмкіндік береді.Осылайша Жәнібек басқарған қол қарақалпақ жерін Жаңақорғанды,Шымкентті жаудан аластап,қалмақтарды Сырдың жоғарғы саласына шегіндіреді. Міне осылайша ерегіскен жауын жер жастандырған, халқының ырыс берекесі жолында өз өмірін сарп еткен, елінің шекарасын кеудесімен қорғаған батыр бабамыздың кешегі ерен ерлігі бүгінгі ұрпаққа үлгі өнеге.Бүгінгі таңда біз азат елміз,тәуелсізбіз, аспанымызда нұрлы күн қайта шуқақ шаты. Ер Жәнібектей батырларымыз жанкешіп қорғаған атамекенімізді көздің қарашығындай қоруға біз ант етеміз!.Тәуелсіз таңның сарбаздарының ұрандары міне дәл осындай. Батырларымыздың салып кеткен сара жолы бар,жас ұрпақтың бойында Жәнібектей батырларымыздың рухы барда біздің “Мәңгілік ел” боларымыз еш шүбәсіз!!!.Ұлтының қамын ойлаған адамды, ұлты да ойлайтын болар деммекші,ұрпаққа өшпейтіндей із қалдырған бабаларымызды ұлағаттау біздің парызымыз!!!
“Алтайға ел қондырған,Ер Жәнібек!” Қазақтың қандай еді тұрмысы?! Бір күнде көшіп қонған рахаты. Қайғы жоқ қасірет жоқ қыз-бозбала,
Түзеген бәсекемен алтанаты. Кетуші ед көшбасшылар ілгері зып, Жарасып өз қолына саясаты.
Жарасып жас балалар жүруші еді, Жаратқан үкі тағып жүйрік аты.
Жайлауға шыға айғыр саушы еді, Ыстықтың қалмайды деп бір зияны. Тізіліп көл жағалай қонушы еді, Жарасып ақ үйлердің көрінісі. Көкорай шалғындарға бие байлап,
Байлықтың көрінуші еді ғаламаты. Бүлдірген, шие теріп кетуші еді, Қыз-келіншек мырзалардың жамағаты.
Дәл осындай қазағымның мекеніне қызыққан, Көз алартып,соғыс жөнін құрысқан,
Жоңғарлардың қонтайшысы бастаған, Зұлмат соғыс басталған-ды осыдан. Адасып қараңғыда сорлы қазақ,
Ай тумай күн һәм шықпай таң атпады, Болғалы қазақ, қазақ мекен еткен
Жау қолы өртеді Отанымды… Шалқар көл,аққан бұлақ,жайлы қоныс Орман-тоғай кетті ғой ағашыңда.
Ойласам мұның бәрін хиялы боп,
Қарадан ішім оттай жанасың да. Қайран қазақ,дәл ботадай боздады, Батырларым туған жерін қорғады.
Жәнібектей батырларым туды ұстап,
Ойраттарға қарсы тұра алғаны. Ер Жәнібек,қыран көзді арыстаным,
Жан қиып халқың үшін қарысқаның, Қатардан қазақтарды қалдырмасқа,
Соғыста жан аямай алысқаның.
Әуелі Алла,екінші білер халқың, Риясыз көңіліңнің қалыстарын. Өткенге көз жүгіртсек,сонау жылы,
Әйгілі ойраттармен соғысқаның. Ей,қазақ айырылсаң қалған жерден, Топыраққа жаясыңба бар малыңды-деп, Адасып қайран қазақ кеткен кезде,
Көзсіз ерлік көрсетіп,мекенді алдың. Алтайға ел қондырған, Ер Жәнібек!…
