Qamshyger (Áńgime) Alty taspa buzaý tis, Byljyramaı attan tús! − Halyq támsili Údire kóshken aýyl kún eńkeıe kókózektiń boıyndaǵy kók shalǵynǵa iline ıtarqa men urańqaılaryn tigisti. Mal mamyrlap, malshy dem alyp, balalar: «Aýyl-aýyl», «Kúrke-kúrke» deıtin oıyndaryn oınap jadyrap jazylyp jatqanda, saýyt kıip, qylysh asynǵan onshaqty adam bir top […]
«Sizdiń qobyzben tartqanyńyz Jánibektiń kók aty týraly ma? » – Dep suradym. «Ia, byraq onyń ataýy – Altaıdyń kók dóneni. «Tamasha at eken» . Geeljav aǵa shaı qaınatýǵa kiristi. Meniń túsimdegi at pen altaıdyń kók dóneni ekeýiniń taǵdyry uqsas ekendigin aıttym. «Seniń túsiń aıan berip tur. Sen eseıgende belgili adam bolasyń»,-dedi Geeljav aǵa.
Bıyl Altaı ólkesiniń Shyńjań (Sınzıan) provınııasyna óz erkinen tys qosylǵanyna 100 jyl tolyp otyr. (1920-2020) 1920- jylǵa deıin Sınzıan máselesine Altaı ólkesi qamtylmaıtyn-dy. Altaı ólkesi 130 jyldaı ortalyq úkimetke jeke qarap keldi de, 1919-1920 jj arasyndaǵy ishki-syrtqy saıası hám geo-strategııalyq máselelerge baılanysty jeke ólke statýsy birjolata joıylǵan edi. Sınzıan gýbernatory Iań-nyń qolqa salýymen Altaı ólkesi Sınzıan provınııasynyń qaraýyna ótti.
Júretuǵyn kóshkende ıesi artyp, Mashınańnan qazaqtyń túıesi artyq. Qan bazarda soıylǵan bul túliktiń, Bizdi bir kún júrmesin kıesi atyp. Qut bar sende, joq byraq sana daryn, Qý tirliktiń kim bilgen jaralaryn. Qandaı qyıyn jolyńda júk qalmaǵan, Qara jerdiń qaıyǵy eń , qara narym. Birge týǵan ultymmen egizbe ediń, […]
Myna fotonyń tarıhy estigen adamdy yntyqtyrary haq. Munda tórt adamnyń sol jaq shetinde otyrǵan ulty túrik Mehmet Gúl deıtin ystanbuldyq kásipker eken. Odan keıingi basyna qozy terisinen tigilgen seńseń tymaq kıgen jaǵaly paltoly adam – Janymhan Tileýbaıuly. Bul kisi 1888 jyly Shyńjań-Altaı ólkesinde týǵan. 1945 jyldary Shyǵys Túrkistan jumqyrııatynyń qarjy mınıstri bolǵan. 1952 jyly Úrimshi qalasynda atylǵan. Al oń jaqta shette otyrǵan qııaq murty susty adam – Qapan Jáńgiruly. Bul jigit Janymhannyń atalas aǵaıyny. Artqy jaqta túregep turǵan bozbala – túrkııalyq qazaq aqsaqaly, Dúnıejúzi qazaqtary qaýymdastyǵynyń Tóralqa múshesi bolǵan, «Parasat» ordeniniń ıegeri – Dálelxan Janymxanuly Janaltaı. Dákeń 1922 jyly Shyńjań-Altaı jerinde dúnıege kelip, 2012 jyly Túrkııada dúnıeden ótti.
Qysqasha maǵlumat: Hasen Qalıbekuly Oraltaı, álemge tanymal halyqaralyq qalamger — 1933 jyly Shyǵys Túrkistannyń Tarbaǵataı aımaǵyndaǵy Maıly-Jaıyr jaılaýynda týǵan. Aýyl mektebinen saýatyn ashqan. 1945-jyldan bastap Shyǵys Túrkistan ult-azattyq kóterilisi jetekshileriniń biri bolǵan ákesi Qalıbek hakim Raıymbekulynyń qolǵanaty bolǵan. 1947 jyldan bastap “Úsh aımaq” úkimetine narazylyq tanytyp, Keńes odaǵynyń ımperııalyq saıasatyna qarsy shyǵyp, Qyzylózennen Erenqabyrǵaǵa qonys aýdarǵan. 1949-jyldan bastap qýǵynǵa ushyrap, jazalaý áskerimen soǵysa júrip tuz qaqtaǵan Taklamakan shólin kesip ótip, Tıbettiń qýań Sarjonyn basyp, ys basqan Gımalaı taýyn asyp, 1951jyly Úndistannyń Kashmır aımaǵyna ótken. 1954-jyly Túrkııanyń Salıhly qalasyna turaqty qonystanǵan. Túrik, aǵylshyn tilin meńgerip, sheteldik saıahatshylarǵa arnalǵan dúken men qonaq úıde qyzmet isteıdi. Sonda tanysqan amerıkandyq áskerılerdiń yqpalymen 1957 jyly
NATO-nyń Izmirdegi áýe kúshteri mekemesine qyzmetke alynady. I960 jyldan bastap biryńǵaı qalamgerlikpen aınalysqan. “Buıuk Túrkeli” (1962), (Túrkeli” (Izmir) jýrnaldaryn, “Kommýnızmmen kúres” (Izmir, 1965) gazetin ashqan. 1967 — 1988 jyldary Mıýnhendegi “Azattyq” radıosynyń qyzmetkeri, 1988 jyldan bastap “Azattyq” radıosy qazaq bóliminiń dırektory body. 1993-jyly Almatyda qazaq bóliminiń bıýrosyn ashty. 1995 jyly zeınetke shyqty. Qazir Mıýnhende turady.
“Shyǵys Túrkistan qazaq túrikteri — azattyq jolynda”(1961), “Buıúq túrikshil Maǵjan Jumabaev (1965), “Alash — Túrkistan túrikteriniń ult-azattyq urany” (1971), “Altaıdaǵy qandy kúnder” (1977), “Qazaqsha — túrikshe sózdik” (1984), “1986 jylǵy 17-18 jeltoqsandaǵy Qazaqstan oqıǵalary” (1988) jáne osy jınaqta úzindileri qysqartylyp berilip otyrǵan “Elim-aılap” ótken ómir” (1999, Stanbol, 2005, Almaty) atty ultjandy kitaptardyń avtory. Esteliktiń baspaǵa daıyndaǵandar T.Jurtbaı men E.Silámhanuly.
“Botaqara batyr” dastany. Jazǵan: Talapbek Azanbaı Oryndaǵan: Esqat Nurálı https://erjanibek.kz/wp-content/uploads/2020/10/Botaqara3.jpg
Ospan batyrdyń “Úsh aımaq” úkimetine qarsy shyǵýy Sovet Odaǵynyń qysymynyń nátıjesinde Shyǵys Túrkistan armııasynyń jeńisten-jeńiske ulasqan ekpindi shabýylyn kenet doǵaryp, qytaımen kelissóz júrgizýge májbúr bolýy jurtshylyq arasynda: “…Bul istiń artynda orystar bar eken. Orystar armııanyń alǵa tarta berýine kedergi jasapty”, — degen sııaqty sybys-jorýlardyń taraýyna jetkizdi. Úrimjide qol jetken kelisim […]
Muhametjan Ǵabdýlkarımuly Iýsýp Batys Qytaıdaǵy Tarbaǵataı aımaǵynyń ortalyǵy Shaýeshek qalasynda 1897 jyly (qujatta 1896 jyl dep kórsetilgen) eskishe 1-qańtar, jańasha 14-qańtarda dúnıege kelgen. Ákesi Ǵabdýlkárim (laqaby Kerimtaı) XIX ǵasyrdyń 70-75 jyldarynda Buharadan Quljaǵa baryp, odan 90- jyldary Shaýeshekke kelgen. Sheshesi Zýlhıja naımannyń qarakereı tabynyń týma jurtynan. 1902 jyldan bastap medirese de, […]
|
|
Sońǵy pikirler