سوڭعى جازبالار

“تالپىنعان شالعايعا شايىردىڭ جانى – قۇس”: اقىن مۇرات شايماراننىڭ مەرەيتويلىق جىر كەشى ءوتتى
جاڭالىقتار

“تالپىنعان شالعايعا شايىردىڭ جانى – قۇس”: اقىن مۇرات شايماراننىڭ مەرەيتويلىق جىر كەشى ءوتتى

الماتى قاراشاسىنىڭ سوڭعى جۇماسى، كەشە قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا اقىن، ج.ناجىمەدەنوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ يەگەرى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى مۇرات شايماراننىڭ 50 جاسقا تولعان مەرەيتويىنا وراي “تالپىنعان شالعايعا شايىردىڭ جانى – قۇس” اتتى ادەبي-سازدى كەشى ءوتتى.   بۇل كەش بۇرىنعى كەشتەردەن وزگەرەك بولىپ، التاي مەن اتىراۋدىڭ اراسىنداعى بەلگىلى قالام ۇستاعان زيالى قاۋىم […]

تالاپبەك ازانباي: اققاپتال (تاريحي داستان)
ادەبيەت

تالاپبەك ازانباي: اققاپتال (تاريحي داستان)

اقىن تالاپبەك ازانباي 1965 جىلى قحر شۇار التاي ايمعى الاعاق وڭىرىندە دۇنيەگە كەلگەن. 2004 جىلى اتا جۇرتىنا كوشىپ كەلىپ، قازىرگى كەزدە الماتى وبلىسى ەسكەلدى اۋدانىندا تۇرادى. بەلگىلى اقىن تالاپبەك ازانباي 1990 جىلدان باستاپ ادەبيەتكە ارالاسىپ، «التىن تاۋ سالتاناتى»، «قىران مەرۋەرتى» اتتى جىر جيناقتارىندا، شۇار كولەمىندەگى ءتۇرلى باسىلىم گازەت – جۋرنالدارىندا  […]

جەڭىس شاكەن ۇلى: ناردىڭ ءسۇتى توگىلگەن قارا تاۋلارىم.
كىتاپحانا

جەڭىس شاكەن ۇلى: ناردىڭ ءسۇتى توگىلگەن قارا تاۋلارىم.

اقىن جەڭىس شاكەن ۇلى 1961 جىلى تارباعاتاي ايماعى، ءدوربىلجىن اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1985 جىلى نە بارى 24 جاسقا تولار شاعىندا ومىردەن وزعان. سوڭىندا 37 ولەڭى قالعان.  “جەڭىس شاكەن ۇلى 80-جىلداردىڭ باسىندا ءوزىنىڭ العاشقى جانە سوڭعى ءبىر توپ ولەڭىن باسپا بەتىنە جاريالاپ ۇلگەرگەن جاس اقىنداردىڭ ءبىرى ەدى. اقىننىڭ عۇمىرى قىسقا بولعانىمەن، ونىڭ […]

سەرىكبول قوندىباي: كۇن ءتاڭىرى جانە كۇنتەكتى ادام الاش پەن الاشا
رۋحانيات

سەرىكبول قوندىباي: كۇن ءتاڭىرى جانە كۇنتەكتى ادام الاش پەن الاشا

كۇن ميفولوگياسى «الاشا حان» ەسىمى قازاق حالقىنىڭ شەجىرە اڭىزدارىندا كەزدەسىپ قالادى. قازاقتىڭ ۇلتتىق سانا-سەزىمىندەگى ۇلتتىڭ ەكىنشى اتى بولىپ ەسەپتەلەتىن «الاش» ءسوزىنىڭ ماڭىزى ءتىپتى دە جوعارى. الاش قازاق حالقىنىڭ تولقۇجاتى، سوندىقتان ونىڭ تابيعاتىن ءتۇسىنۋ قاجەتتىلىگىن ايتپاي-اق قويۋعا بولادى. الاش تۋرالى تولىققاندى شەجىرە اڭىزى بىرەن-ساران، ولاردىڭ دا كوپشىلىگى ءبىر-ەكى اۋىز ءسوز تۇرىندە […]

ادەبيەت

ءجۇرسىن ەرمان: ەرلىك جىرى (ولەڭ)

ەر جانىبەك ءباھادۇردىڭ 300 جىلدىق تويىنا ارنالعان جىر مۇشايراسىندا باس جۇلدە العان ولەڭ. ابىلايدىڭ قايراۋلى قانجارى دەپ، زامانىندا داۋىسىڭ جەر جارىپ ەد. اتا جاۋمەن ايقاسقان ارىستانداي، سەندە دە ارمان بار ما ەكەن ەر جانىبەك؟!   تارالعىدا ءسىرى بوپ قوس تاقىمىڭ، جەر بەرمەدىڭ جاۋىڭا تاسپا – ءتىلىم. نامىسىڭدى ءتۇيىپ اپ شۇبەرەككە، […]

نوسەرحان قابيحان ۇلى: كەسەنە الدىنداعى انت. (ولەڭ)
كىتاپحانا

نوسەرحان قابيحان ۇلى: كەسەنە الدىنداعى انت. (ولەڭ)

ەر جانىبەك بابا رۋحىنا ارنالادى. ىشىندە التى الاشتىڭ زاتىڭ دارا، جىر جازدىم وزىڭە ارناپ باتىر بابا. باسىڭا جينالدى جۇرت “جانىبەك” دەپ، اتتاعان ازاتتىقپەن  عاسىر جاڭا.   اززاتتىق ۇيتقىسى بوپ بىرلىگىمنىڭ، ءوزىڭدى ەسكە الاتىن تۋدى كۇنىم. اينالىپ التىن قازىق – كەسەنەڭدى، ورالىپ كەلگەن مەن دە ءبىر ق ۇلىنمىن.   ەرلىگى بۇگىنگىگە بولعان […]

اباي – جۇمباق الەم، زەرتتەلمەگەن مۇحيت، يگەرىلمەگەن عارىش
ءبىلىم

اباي – جۇمباق الەم، زەرتتەلمەگەن مۇحيت، يگەرىلمەگەن عارىش

كەڭدىك. بيىكتىك. تەرەڭدىك. وسىناۋ ءبىر-بىرىنەن اجىراماس ءۇش ۇعىم ارقىلى اباي جىرىنداعى، اباي سوزىندەگى ۇلىلىقتى ۇعىپ، ۇرپاققا اشىپ ايتامىن، نە بيىككە شىعامىن، نە تەرەڭگە بويلايمىن دەگەن ادامنىڭ ءوزى جوعارى شىقسا، باسى اينالارى، تومەن تۇسسە، تۇنشىعارى انىق. ويتكەنى، اباي رۋحى اسپانداي اسقاق، قارا جەردەي قاسيەتتى، اقىن ويى قازاقتىڭ كەڭ بايتاق دالاسىنداي بارلىق […]

مىرزابەكوۆ مولداحمەت: كەيبىر قانداستاردىڭ انا ءتىلىن بىلمەۋى – جان جاققا شاشىراعان ۇلت تاعدىرى
جاڭالىقتار

مىرزابەكوۆ مولداحمەت: كەيبىر قانداستاردىڭ انا ءتىلىن بىلمەۋى – جان جاققا شاشىراعان ۇلت تاعدىرى

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العالى بەرى شەتتەن كەلگەن قانداستاردى قولداۋ جۇمىستارىن ەش توقتاتقان ەمەس. تاريحي وتانىنا ەتنكالىق قازاقتاردى شاقىرۋدىڭ تاعى ءبىر جولى جاس ۇرپاقتى قازاقستاندا ءبىلىم الۋىن قامتاماسىز ەتۋ. ءدال وسى سالادا كوپ جىلدان بەرى ايانباي ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقان ماماننىڭ ءبىرى – تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-ءنىڭ جوعارى وقۋ […]

“مىقتىڭ ءۇيى” كىمنىڭ ءۇيى؟
ءبىلىم

“مىقتىڭ ءۇيى” كىمنىڭ ءۇيى؟

– مىقتىڭ ءۇيى، ءۇستىن باسپاڭدار، مىقتىڭ ۇيىنە قاراپ قول شىعارماڭدار، مىقتىڭ ۇيىنە قاراپ دارەت سىندىرماڭدار، – دەيتىن اتا-انا ءسوزى ەس بىلگەننەن قۇلاعىمىزعا سىڭگەن. ءبىز ونى بۇلجىتپاي ورىنداۋشى ەدىك. كوشىپ كەلە جاتقاندا، جول بويىنان ۇيىلگەن توبە-توبە تاستار كورىنسە: – مىناۋ مىقتىڭ ءۇيى ەكەن-دەپ كوش اينالىپ وتەتىن. سودان دا ءبىز «مىقتىڭ ءۇيىن» […]

ابدۋاقاپ قارا: الەم تاريحىن قازاقتىڭ كوزىمەن قاراپ، قايتا جازىپ جاتىرمىن
رۋحانيات

ابدۋاقاپ قارا: الەم تاريحىن قازاقتىڭ كوزىمەن قاراپ، قايتا جازىپ جاتىرمىن

(ىستامبول ميمار سينان كوركەم ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تاريحشى ابدۋاقاپ قارامەن سۇقبات) سوزدىك قورىمدى سوزدىكپەن تولتىردىم «ادام ايداسا بارمايسىڭ، ءدام ايداسا قالمايسىڭ» دەگەندەي، ءدام تارتىپ، ىستامبۇل قالاسىنا كەلىپ قالعانىمىزدا، وزىڭىزبەن كەزدەسىپ، كەڭەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. شەتەلدە تۋىپ وسكەن قازاق عالىمداردىڭ ءومىر-بايانى ەلدەگى اعايىنعا قىزىق بولارى ءسوزسىز. سوندىقتان، اۋەلگى ءسوزدى ءوزىڭىزدىڭ ءومىر-تاريحىڭىزدان باستاساق. […]