«حاسەن — ءجاميلا»: حاسەن مەن ءجاميلا ءرولىن سومداعان تۇلعالارمەن بولعان سۇحبات

2004 جىل. «قازاق كالەندارى» بەتتەرىنىڭ بىرىنەن قحر-دا ومىرگە كەلگەن كينوكارتينا تۋرالى حاباردى وقىپ قالدىق. سويتسەك، ول قازاق تىلىندە شەتەلدە تۇسىرىلگەن تۇڭعىش كوركەمسۋرەتتى فيلم ەكەن. وسىنى وقىعاننان كەيىن ويعا قالدىق. كوكەيىمىزگە: «سونداعى ويناعان كينواكتەرلەر… ولار كىمدەر ەدى؟» دەگەن ساۋالدار كەلگەن بولاتىن. «ءيا، شىنىندا ولار كىمدەر ەدى؟ ىزدەپ كورسەك قايتەدى وزدەرىن؟ ماسەلەن، 1956-1962 جىلدارعى ۇلى كوش كەزىندە سول ونەر ادامدارىنىڭ اراسىنان بەرگى بەتكە وتكەندەرىنىڭ دە بار بولۋى مۇمكىن-اۋ…» اقىرى تاپتىق تا! ولار: ءجاميلا – كەڭەس وداعىنىڭ حالىق ءارتىسى، كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق اكادەميالىق دراما تەاترى­نىڭ ساڭلاق اكتريساسى فاريدا ءشارىپوۆا بولسا، ەكىن­شىسى – حاسەن ءرولىن ويناعان ىقىلاس دۇكەن ۇلى اتىنداعى رەس­پۋبليكالىق ساز اسپاپتارى مۇرا­جايىنىڭ عىلىمي قىز­مەتكەرى ابىلاي تۇگەلباەۆ ەدى. كوپ كەشىكپەي الماتىدا تۇرا­تىن وسى اعا، اپامىزبەن كەز­دەسىپ، اڭگىمەلەسكەن جايىمىز بار. 2004 جىلدىڭ جايماشۋاق سول ءبىر كوك­تەمىندەگى سۇحباتتا مىنا ءتو­مەندەگى جايتتەر بەلگىلى بولعان ەدى.

“حاسەن – ءجاميلا” كينوسى (ۆيدەو)

مۇراتبەك مۋسا: ۇليدى كوكجال ەرلىك اينالامنان

التاي تاۋى بارشا تاۋدىڭ باباسى   قارت التايىم،  تاۋ باباسى جال – قۇزدار، جەر كوتەرمەس جەردەن اۋىر قايعىڭ بار . جۇرەگىمنىڭ اشتى زارىن قوزعايدى، قارا ءتۇندى قالجىراتقان بايعۇزدار.   قوڭىر تاۋدىڭ قاسىسا جەل ارقاسىن، ەسكىرمەيدى ەسكى اۋەنىم  _ جارتاسىم. قوڭىر كەشتە كۇڭىرەنىپ قوبىز  ءۇن، قوعالى ەرتىس  ، الىسقا جول تارتاسىڭ. […]

تۇردىحان ايدارحان ۇلى: ارىسى قۇلاپ التايدىڭ…

              ارىسى قۇلاپ التايدىڭ. . . (ماعاز رازدان ۇلىنا) توبەسىن جايلاپ قارا بۇلت، جۇلقىعان داۋىل جۇرەگىن. كورىنگەن قايتا اعارىپ، التايدىڭ اقباس شىڭى ەدىڭ. قالقىپ تا العان حالقىنىڭ، قارا ءسوزىنىڭ مايەگىن. تارلانداپ بارىپ تابىلعان، قازاقتىڭ جالعىز تايى ەدىڭ. ابايداي الىپ دانانىڭ، ايتىلماي قالعان ءسوزىسىڭ. اباقتاي اسىل […]

قىتايداعى قازاق اۋدارماشىلارى جƏنە قىتاي Əدەبيەتىنىڭ قازاق تىلىنە اۋدارىلۋ جايى

ءحىح عاسىردىڭ اياعىنا قاراي ىلە، التاي، تارباعاتاي سىندى ءۇش ايماقتىڭ قىتاي ەلىنە باسى ءبۇتىن بودان بولۋىنا بايلانىستى قازاق جۇرتى مەن قىتاي ەلىنىڭ اراسىنداعى بايلانىس ءتىپتى دە جيىلەدى. ءۇش ايماقتى مەكەندەگەن قازاقتار مال مەن باستىڭ اماندىعى ءۇشىن ەل تىزگىنىن ۇستاعان قىتاي ەلىمەن ءتىل تابىسىپ تۇرۋعا تىرىستى. اۋىس-ءتۇيىستىڭ سالقىن جۇرەتىن بۇرىنعى زامانىنداي ەمەس، اۋىلى ارالاس، قويى قورالاس جاتقان دəل وسى كەزەڭدە ءتىلماشتاردىڭ قاجەتتىلىگى ارتتى.

ماعجاننىڭ رەاليستىك كوزقاراسى جانە تۇركىلەر تاقىرىبىن جىرلاۋى

ماعجاننىڭ تۇرىك تاقىرىبىن جىرلاۋى، قازاقتىڭ ءتۇپ تاريحىنىزدەپ ەل تاريحىن تەرەڭ ءتۇسىندىرۋ ەدى. تەك ءبىر عانا «تۇركىستان» ولەڭى ارقىلى تاريحيدامۋ جولدارىمىزبەن، ەل سىيلاعان باتىرلارىمىزبەن، حاندارىمىزبەن، ۇلىقبەكتەي عالىمدارىمىزبەن تانىستىرۋدى ماقسات ەتكەنىن ولەڭدەرىن تالداي وتىرىپ دالەلدەۋ. ماعجاننىڭ شىعارمالارىنداعى سيمۆوليزم شەتەل ادەبيەتىنىڭ اقىن جازۋشىلارىنىڭ شىعارماشىلىعىمەن بايلانىستىرىلادى.

ابايدىڭ قىتايداعى XX عاسىر قازاق ادەبيەتىنە ىقپالى

«اباي- قازاقتىڭ جاڭا رەاليستىك جازباشا پوەزياسىنىڭ، ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالدى. ابايدىڭ اقىندىق دارىنى اسا قۋاتتى جانە سان قىرلى. ول-كەرەمەت سۋرەتكەر اقىن جانە سىرشىل ليريكانىڭ سيرەك كەزدەسەتىن شەبەرى. سونىمەن بىرگە ءبىز ابايدى ويشىل اقىن دەيمىز. مۇنى الدىمەن اقىننىڭ ءومىر قۇبىلىستارىن تەرەڭ تولعاۋ جاعى باسىم كەلەتىن ولەڭدەرىنە قاتىستى ايتساق، سونىمەن قاتار ءومىر، ادام […]

راشيد كارەنوۆ: «كەرەي» تايپاسىنىڭ ەتنيكالىق شىعۋ تەگى جəنە شەجىرەسى

قازاق حالقىنىڭ قۇرامىنداعى تايپالاردىڭ ءبىرى — كەرەيلەر ەكى ۇلكەن ەتنيكالىق بىرلەستىكتەن: اشامالى كەرەي، اباق كەرەيدەن تۇرادى. عىلىمي əدەبيەتتەردە وسى اتاۋلاردىڭ توركىنى تۋرالى ايتىلعان پىكىرلەر از ەمەس.

كەرەيلەر تاريحىنداعى ەلەۋلى مəسەلە — ول قازاق حالقى قۇرامىنداعى كەرەيلەر مەن كەرەيتتەردىڭ اراقاتىناسىنا بايلانىستى əر ءتۇرلى كوزقاراستاردىڭ ورىن الۋلارى دەر ەدىك. بۇل ەكەۋىن ءبىر تايپا رەتىندە قاراستىراتىن عالىمدار اراسىندا ن.ا.اريستوۆ، ۆ.ۆ.بارتولد، م.تىنىشباەۆ، ر.گ.كۋزەەۆ، م.مۇقانوۆ بار. سونىمەن قاتار ولاردى ەكى بولەك تايپا رەتىندە قاراستىراتىن عالىمدار دا بار ەكەندىگىن ايتا كەتكەن ءجون. ولاردىڭ قاتارىنا مىسال ءۇشىن ح.حوۆورس، گرۋمم-گرجيمايلو جاتادى. شىندىعىنا كوشسەك، «كەرەي» ەتنونيمىمەن «كەرەيت» ەتنونيمىنىڭ اراسىندا ەلەۋلى الشاقتىق جوق.

قايتا ورالماس قاجىتاي (ۆيدەو)

سەرىك قاپشىقباي ۇلى: الشاق ءمۇيىز اق سەركە

«باياعىراقتا» دەپ باستايدى دا، ۇلكەندەر وتكەن ءومىر، كەشكەن كۇنىنىڭ ءبىر پاراسىنا ويىساتىن.  ويىسىپ قايدا بارادى، ايتەۋىر تىرلىك تىنىسى،  ۋاقىت ولكەسىندە اياڭداتادى اڭگىمەنى. باسقانىڭ نە ءبىلىپ جۇرگەنىن قايدام، اڭعال، پارىگويسىز تۇيسىكتەر توڭىرەگىندە ءجۇرىپ، ۇلكەندەردىڭ جۋان ورتاسىنان شىققانىمدى سەزبەپپىن. بارلىعى بايىرعى ءومىردىڭ، تىرلىك يشاراتىنىڭ  ىقپالى بولار. دەسە دە، بۇگىن ءبىر ويدىڭ پۇشپاعىن […]